متن سخرانی محرم‌الحرام ۱۴۴۳، مقام اصحاب سیدالشهدا «شب اول»
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم
اَلحَمدُ للهِ الَّذی هَدانا سُبُلَ السَّلام و نَهانا عَنِ الاتِّباعِ خُطُواتِ الشَّیطان، وَالصلاهُ وَ السَّلامُ عَلی اَفضَلِ مَن دَعا إِلی سَبیلِ ربِّه بِالحِکمهِ وَ المَوعِظَهِ الحَسَنَه، سَیِّدَنا وَ نَبیَنا أَبِی القاسِم المُصطَفی مُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلیهِ و عَلی اَهلِ بَیتِه، اَلطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ المَعصومینَ المُکَرَّمین، وَاللَّعنُ الدّائِم عَلی اَعدائِهم اَجمَعین مِن الآن إِلی قِیامِ یَومِ الدّین.
یا بَقیهَ اللّه آجَرَکَ اللّه فِی مُصیبَهِ جَدِّکَ الحُسَین صَلَواتُ اللّه وَ سَلامُهُ عَلیه.
اللَّهُمَّ اجْعَلْ جَمیعَ اُمَّتِکَ الاِسْلامیَّه فی انحاء الْعالَم سِیَّما حُضّارَ هذَا الْمَجْلِس فِی دِرْعِکَ الْحَصِینَهِ الَّتِی تَجْعَلُ فِیهَا مَنْ تُرِیدُ.
طبق روال سال‌های گذشته موضوع بحث ما مقام اصحاب است منتها امشب چون شب اول ماه محرم و شب اول این مجلس است، لازم است که نکاتی را برای استفاده‌ی بیش‌تر از این دهه‌ی ماه محرم خدمت برادران و خواهران عرض کنم.
بعضی از این مطالب را در سال‌های گذشته عرض کرده‌ایم منتها همان‌طور که اساتید بزرگوار ما در هر سالی این‌ها را تذکر می‌دادند و بعضی از مطالب را اضافه می‌فرمودند، این‌ها را باز خدمت عزیزان عرض می‌کنیم.
دهه‌ی اول ماه محرم، دهه‌ی بذارافشانی
نکته‌ی اول این است که این دهه‌ی اول ماه محرم تا پایان روز عاشورا، دهه‌ی بذرافشانی است و به قدری این بذرهای کمال و معنویت راهگشا است و از عظمت و قدرت برخوردار است که به تجربه‌ی تاریخ و همین‌طور برداشت از روایاتی که از حضرات معصومین سلام الله علیهم نقل شده است، افراد کثیری بوده‌اند که در ماه مبارک رمضان – که ماه نزول قرآن است و لیالی قدر هم در همین ماه است – تحول روحی و معنوی و اخلاقی پیدا نکردند و سرنوشت زندگی آن‌ها تغییری پیدا نکرد اما ماه محرم، یعنی همین دهه‌ی اول ماه محرم، این‌ها را منقلب کرد، سرنوشتشان را عوض کرد، از وادی سقوط بیرون کشید و به معنای واقعی انسان‌های حسینی‌مسلک شدند که نمونه‌های این‌ها کم نیست. پس این دهه، دهه‌ی بذرافشانی است، منتها مسئله‌ای که خیلی مهم است جذب کردن این بذرها است. که ما چگونه یک دل آماده‌ای پیدا کنیم که بتوانیم این بذرها را جذب کنیم و بعد تبدیل به یک نهال معنویت و یک شجره‌ی تنومند معنوی بشود.
جذب بذرهای معنوی با توحید و ولایت
بزرگان اهل معرفت فرموده‌اند که راهش دو چیز است: یکی توجه به توحید و یکی هم توجه به ولایت.
در باب توجه به توحید در سال گذشته عرض کردیم که انسان در طول زندگیش یک اُنسی با سوره‌ی مبارکه‌ی توحید پیدا کند؛ چون در روایتی که از حضرت صادق صلوات الله و سلامه علیه نقل شده است، حضرت نسبت به سوره‌ی مبارکه‌ی توحید تعبیری دارند که خیلی لطیف، مهم و راهگشا است. عبارت حضرت این است که فرمودند: «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ نِسْبَهُ الرَّبِّ عَزَّ وَ جَلَّ»[۱]؛ سوره‌ی توحید «نِسْبَهُ الرَّبِّ» است. [درباره‌ی] این که حضرت به «نِسْبَهُ الرَّبِّ» تعبیر می‌کند، مرحوم علامه مجلسی رضوان الله تعالی علیه می‌فرمایند که معنای «نِسْبَهُ الرَّبِّ» این است که «إِنَّهُ یَحصل بِقِراءَتِهِ الإِنتِساب وَ القُرب إِلَیهِ تَعالی»[۲]؛ یعنی قرائت سوره‌ی توحید، انس با سوره‌ی توحید داشتن، سبب می‌شود که انسان انتساب به حضرت حق پیدا کند و قرب به ذات اقدس ربوبی برای او حاصل شود.
سال گذشته ما عرض کردیم که بعد از نماز صبحتان یازده [مرتبه] سوره‌ی توحید، شب‌ها هم یازده مرتبه سوره‌ی توحید خوانده شود. امسال می‌خواهم این را یک مقداری بالاتر ببریم. از همین امشب تصمیم بگیرید که [از] فردا که هم اول سال هجری قمری و هم اول ماه محرم است، تا آخر عمرتان این را داشته باشید؛ در هر روز، از روز شنبه تا جمعه‌ی دوم، یعنی چهارده روز [این کار را انجام بدهید]. [روز] شنبه صد مرتبه سوره‌ی توحید، صد مرتبه صلوات، از طرف همه‌ی انبیا و اولیای الهی هدیه کنید به روح مطهر و مقدس رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم. روز یکشنبه به امیرالمومنین، روز دوشنبه به صدیقه‌ی طاهره، همین‌طور تا جمعه‌ی دوم که تقدیم می‌کنید به قطب عالم امکان حضرت بقیه الله الاعظم روحی و ارواح من سواه فداه. دوباره از شنبه‌اش به همین شکل، یعنی هر دو هفته دو هفته، چهارده معصوم. بزرگان اهل معنا و اساتید ما این را خیلی راهگشا می‌دانستند؛ چون می‌دانید هر سه سوره‌ی توحید ثواب یک ختم قرآن دارد؛ یعنی شما مثلا در روز شنبه حدود سی و سه ختم قرآن را به روح رسول خدا هدیه می‌کنید. آن هم از ناحیه‌ی همه‌ی انبیا و اولیا تقدیم می‌کنید. این‌جا وقتی شما توجه کردید به همه‌ی انبیا و اولیای الهی، از آن طرف هم توجه و عنایت و نظر خاصه، به دنبالش خواهد بود. این در باب توحید.
در باب ولایت هم که توجه به ولایت هست، حضور در مجالس عزای اباعبدالله در این دهه است. به قدری این راهگشا است، به قدری گره‌گشا است که از مرحوم آیت الله قاضی رضوان الله تعالی علیه نقل شده است که در این دهه اگر عزاداری‌ها طولانی شد و سبب شد که نماز شب شما قضا بشود، عزاداری مقدم بر نماز شب است. فرمودند عزاداری را شرکت کنید اگر هم نماز شبتان قضا شد، قضای آن را به جا آورید. این نشان می‌دهد که مسئله‌ی حضور در جلسات سیدالشهدا، اشک، آه، ناله و همراهی کردن با کاروان حسینی، خیلی گره‌گشای معنوی است، خیلی موثر است، خیلی راهگشا است. این هم یک نکته.
شریک کردن اموات در ثواب عزاداری‌ها
نکته‌ی دیگر این است که همین الآن که نشسته‌اید، از همین امشب تا آخر ماه صفر، اموات خودتان را در ثواب عزاداری‌ها شریک کنید. این دو ماه را برای همه‌ی اموات خودتان نیت کنید. مرحوم علامه‌ی طباطبایی می‌فرمایند که این کار سبب می‌شود که اموات در عالم برزخ خوش‌حال بشوند و خوش‌حالی آن‌ها سبب خوش‌حالی‌های معنوی در عالم دنیا برای شما بشود. یعنی آن‌ها دست به دعا برمی‌دارند و برای شما دعا می‌کنند. اساتید، معلمین، همسایه‌ها، پدر، مادر، اجدادتان، امام راحل، شهدا، همه را در ثواب دو ماه عزاداری برای اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم شریک کنید.
مظهر اتم اسما و صفات عالم هستی
این‌جا چند روایت هست که این روایات را من باید خدمت عزیزان، هر مقداری که برسیم، عرض کنم تا یک مقداری با بینش و معرفت بیش‌تری وارد این دهه‌ی ماه محرم بشویم.
یک روایتی هست که در رابطه با حالات حضرت امام صادق صلوات الله و سلامه علیه نسبت به حسین بن علی سلام الله علیهما نقل شده است. روایت این است که «مَا ذُکِرَ الْحُسَیْنُ عَلَیهِ السَّلام عِنْدَ أَبِی عَبْدِاللَّهِ عَلَیهِ السَّلام فِی یَوْمٍ» – این اختصاص به ماه محرم ندارد، این در کل سال است – می‌فرماید روزی اسم امام حسین پیش امام صادق برده نشد الا اینکه «فَرُئِیَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ مُتَبَسِّماً فِی ذَلِکَ الْیَوْمِ إِلَى اللَّیْلِ»[۳]؛ اگر یک روز اسم امام حسین پیش امام صادق برده می‌شد دیگر در آن روز هیچ کسی امام صادق را متبسم و خندان نمی‌دید. این‌ها بار معنویش خیلی زیاد است. ما می‌گوییم حسین بن علی به شهادت رسیده است، نه! مظهر اتم اسما و صفات عالم هستی، دوردانهی عالم وجود را به شهادت رسانده‌اند. اینکه حضرت متبسم دیده نمی‌شود مال آن معرفت بالایی است که حضرت به سیدالشهدا صلوات الله و سلامه علیه دارد. این یک روایت.
سِرّ عزاداری قبل از حادثه‌ی عاشورا
روایت دیگر مربوط به این دهه‌ی ماه محرم است. یکی از سوالاتی که می‌کنند، می‌گویند «چرا عزاداری اباعبدالله مربوط به بعد از حادثه‌ی عاشورا نیست؟» ما وقتی یک کسی از جمع خانواده‌یمان از دنیا می‌رود، بعد از فوتش عزاداری می‌کنیم اما در رابطه با وجود مقدس سیدالشهدا صلوات الله و سلامه علیه، شور عزاداری قبل از شهادت امام حسین صلوات الله و سلامه علیه است. این سِرَّش چیست؟ ریشه‌اش همین روایتی است که عرض می‌کنم.
روایت از حضرت رضا سلام الله علیه است. خوب به این روایت دقت کنید! این روایت را مرحوم شیخ صدوق در کتاب امالی نقل کرده است: «إِنَّ الْمُحَرَّمَ شَهْرٌ کَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِیَّهِ یُحَرِّمُونَ فِیهِ الْقِتَالَ»؛ ماه محرم یک ماهی است که جاهلیت جنگ در این ماه را حرام می‌دانستند؛ «یُحَرِّمُونَ فِیهِ الْقِتَالَ»! [در] این ماهی که اهل جاهلیت [جنگ در آن را] حرام می‌دانستند «فَاسْتُحِلَّتْ فِیهِ دِمَاؤُنَا»؛ خون ما اهل بیت، یعنی امام حسین صلوات الله و سلامه علیه و اهل بیت آن حضرت، در این ماه حلال شمرده شد «وَ هُتِکَ فِیهِ حُرْمَتُنَا»؛ حرمت ما در این ماه هتک شد، شکسته شد. «وَ سُبِیَ فِیهِ ذَرَارِیُّنَا وَ نِسَاؤُنَا»؛ فرزندان ما، زن‌های ما در این ماه محرم به اسارت برده شدند. «وَ أُضْرِمَتِ النِّیرَانُ فِی مَضَارِبِنَا»؛ به خیمه‌های ما در این ماه محرم آتش وارد کردند. «وَ انْتُهِبَ مَا فِیهَا مِنْ ثَقَلِنَا»؛ هر چیزی در این خیمه‌ها داشتند را در این ماه به غارت بردند. «لَمْ تُرْعَ»، این را امام رضا می‌فرماید، «لَمْ تُرْعَ لِرَسُولِ اللَّهِ حُرْمَهٌ فِی أَمْرِنَا»؛ حرمت پیغمبر را در این ماه محرم حفظ نکردند. بعد امام رضا صلوات الله و سلامه علیه می‌فرمایند – این را خوب دقت کنید! این مسئله‌ی اشک مسئله‌ی گریه در این جمله‌ای که حضرت دارند خوب باز می‌شود – امام هشتم می‌فرمایند که «إِنَّ یَوْمَ الْحُسَیْنِ أَقْرَحَ جُفُونَنَا»؛ روز حسین پلک‌های ما را زخم کرده است؛ یعنی انقدر ما برای امام حسین اشک ریخته‌ایم و گریه کرده‌ایم که پلک چشم‌های ما زخم شده است. «وَ أَسْبَلَ دُمُوعَنَا »؛ اشک ما را مثل یک سیلابی روان کرده است. «وَ أَذَلَّ عَزِیزَنَا بِأَرْضِ کَرْبٍ وَ بَلَاءٍ»؛ در این سرزمین کربلا عزیز ما را ذلیل کردند. «وَ أَوْرَثَتْنَا الْکَرْبَ وَ الْبَلَاءَ إِلَى یَوْمِ الِانْقِضَاءِ»؛ این مصیبت کربلا یک اندوهی در ما ایجاد کرد که این تا قیامت ادامه دارد. بعد حضرت دستور می‌دهند، می‌فرمایند که «فَعَلَى مِثْلِ الْحُسَیْنِ فَلْیَبْکِ الْبَاکُونَ»؛ پس برای مثل حسینی گریه کنید. «فَإِنَّ الْبُکَاءَ»، حالا این قطرات اشکی که آلان روی گونه‌های شما نقش بسته است، این چه می‌کند؟ در عالم هستی چه غوغایی ایجاد می‌کند؟ این را ما نمی‌دانیم، این را امام هشتم پرده‌برداری می‌کند. می‌فرماید که «فَإِنَّ الْبُکَاءَ یَحُطُّ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ»؛ اشک برای حسین گناهان کوچک نه، گناهان بزرگ را از بین می‌برد. «ثُمَّ قَالَ»؛ بعد امام رضا فرمودند: «إِذَا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ لَا یُرَى ضَاحِکاً وَ کَانَتِ الْکِئَابَهُ تَغْلِبُ عَلَیْهِ» محرم که وارد می‌شد دیگر پدرم موسی بن جعفر نمی‌خندید و اندوه «تَغْلِبُ عَلَیْهِ» غالب بر او می‌شد. «حَتَّى یَمْضِیَ مِنْهُ عَشَرَهُ أَیَّامٍ» این حال پدرم موسی بن جعفر در این دهه‌ی اول ماه محرم بود. این ریشه‌ی همان نکته‌ای است که عرض کردم، که چرا در این دهه‌ی اول… ، این سیره‌ی خود اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم بوده است. «فَإِذَا کَانَ یَوْمُ الْعَاشِرِ» وقتی روز عاشورا می‌شد، «کَانَ ذَلِکَ الْیَوْمُ یَوْمَ مُصِیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکَائِهِ» دیگر روز اشک و ناله‌ی پدرم، موسی بن جفعر، بود. بعد پدرم حضرت موسی بن جعفر مکرر و پیوسته می‌فرمود «یَقُولُ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَیْنُ عَلَیهِ السَّلام»[۴] امروز آن روزی است که پدرم حسین به شهادت رسیده است. این یک روایتی که از حضرت رضا صلوات الله و سلامه علیه نقل شده است که [در] بخشیش هم حضرت حال پدرشان را ذکر کرده‌اند.
اتصال به نور ابدی الهی
یک زیارتی هست که در این زیارت که مرحوم کفعمی در مصباح نقل کرده است – خوب دقت کنید، قدر بدانیم این توفیقی که الآن نصیبمان شده است در این جلسات آمده‌ایم – حضرت صادق صلوات الله و سلامه علیه می‌فرمایند که وقتی مشرف شدی به زیارت حضرت سیدالشهدا، جلوی مزار حضرت بایست و قبل از اینکه بر او سلام کنی این جمله را بگو. این جمله کلید حل بسیاری از معماهای عالم است. فرمود وقتی به حرم سیدالشهدا رفتی، جلوی مزار حضرت بایست، قبل از اینکه سلام کنی، این را بگو: «اشهد انک» من شهادت می‌دهم که تو، «أَشْهَدُ أَنَّکَ نُورُ اللَّهِ الَّذِی لَمْ یُطْفَأْ وَ لَا یُطْفَأُ أَبَدا»[۵] من شهادت می‌دهم که تو نور خدایی ای حسین که «لَمْ یُطْفَأْ» نه خاموش شدی «وَ لَا یُطْفَأُ أَبَدا» و نه خاموش خواهی شد. اگر ما امروز می‌گوییم مقام اصحاب، اصحاب امروز زنده‌اند، دیروز زنده بودند، آینده زنده خواهند بود، چون متصل به این نور شدند، متصل به حسین بن علی شدند. اگر شما می‌بینید امام راحل زنده است چون متصل به سیدالشهدا است. اگر می‌بینید آن حماسه‌ی تشییع که حقیقتا یوم الله بود، برای شهید قاسم سلیمانی رخ می‌دهد، چون قاسم سلیمانی به حسین بن علی اتصال پیدا کرده است. هر کس به این آقای بزرگوار اتصال پیدا کند او هم «لَمْ یُطْفَأْ وَ لَا یُطْفَأُ أَبَدا».
محبت امام حسین، نتیجه‌ی عنایت خیر حضرت حق
نکته‌ی پایانی که باید عرض کنم این است، روایت از امام صادق است. این را من عرض می‌کنم شما به دل خودتان مراجعه کنید ببینید این‌طور هستید یا نه. اگر این‌طور هستید از این جلسه که به خانه رفتید روی خاک بیفتید سجده کنید خدا را شکر کنید و هم متشکر از پدرانتان باشید و هم متشکر از مادرانتان که مسیری را فراروی شما قرار دادند که شما پیوند با ساحت قدس سیدالشهدا بخورید.
روایت این است، این روایت از حضرت صادق صلوات الله و سلامه علیه نقل شده است، مرحوم ابن قولویه در کامل الزیارات نقل کرده است که «مَنْ أَرَادَ اللَّهُ»، این که می‌گویم شکر می‌خواهد [بخاطر] این است، «مَنْ أَرَادَ اللَّهُ بِهِ الْخَیْرَ» هرکس که خدا اراده‌ی خیر آن بنده را کرده است – ببینید خدا اراده کرده است، چه چیزی را اراده کرده است؟ خیر این بنده را اراده کرده است – هر بنده‌ای که مورد عنایت خیر حضرت حق قرار بگیرد، «قَذَفَ فِی قَلْبِهِ حُبَّ الْحُسَیْنِ ع وَ حُبَّ زِیَارَتِهِ»[۶] خدا محبت امام حسین و محبت زیارت امام حسین را در دلش می‌اندازد. الآن به دلتان نگاه کنید ببینید علاقه به سیدالشهدا ندارید؟ علاقه به زیارت امام حسین ندارید؟ اگر هست که هست، بدانید مورد اراده‌ی حضرت حق قرار گرفته‌اید که این خیر را در جان شما، در قلب شما، هک کرده است. این هم یک نکته، حالا مطالب دیگر هم هست که اگر توفیقی بود عرض خواهیم کرد.
[۱] من لایحضره الفقیه، جلد ۱، صفحه‌ی ۴۷۰
[۲] روضه المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه (جاپ قدیم)، جلد ۲، صفحه‌ی ۶۷۱
[۳] کامل الزیارات، صحفه‌ی ۱۰۸
[۴] الامالی، صحفه‌ی ۱۲۸
[۵] المصباح، صفحه‌ی ۴۹۹
[۶] کامل الزیارات، صفحه‌ی ۱۴۲